Uyku insan vücudunun ve sinir sistemimizin yeniden enerji topladığı, fiziksel ve zihinsel sağlığımız için gereklilik olan bir durumdur. Hayatımızın neredeyse üçte birini kapsayan uyku, günlük yaşamın bir molası veya boşa harcanmış zaman değil, zihinsel aktivitenin önemli bir bileşeni ve hormonal düzenlemeler için hayati bir süreçtir. Uyku, insan vücudunun yeniden şarj olmasını sağlar ve birçok uyku bozukluğu türü vardır, örneğin uykusuzluk, uykuya dalma zorluğu, erken uyanma, aşırı uykululuk, uyurgezerlik ve huzursuz bacak sendromu gibi temel uyku sorunları bulunmaktadır.
Bu uyku sorunları yaşam kalitesini düşürebilir. Aynı zamanda, bu tür uyku problemleri sürücülük gibi faaliyetleri ve iş performansını olumsuz etkileyebilir, bu nedenle toplum sağlığını tehdit eden bir sorundur. Örneğin, uykusuzluk veya erken uyanma gibi uyku bozuklukları, psikolojik rahatsızlıklarla eş zamanlı olarak görülebilir ve bazen bu psikolojik sorunların öncüsü olabilir.
UYKU ŞİKSYETLERİ NELERDİR?
İnsanlar doktora başvurarak ifade ettikleri uyku sorunları aşağıdaki gibidir:
1. Uykuya dalma konusunda sorun yaşıyorum.
2. Aşırı uzun süre uyuyorum.
3. Geceleri uykum sürekli kesiliyor.
4. Aniden sıçrayarak uyanıyorum.
5. Korkutucu rüyalar ve kabuslar geceleri beni rahatsız ediyor.
6. Ne kadar uyursam uyuyayım, dinlenmiş hissetmiyorum.
7. Gün içinde sürekli yorgun ve uykulu hissediyorum.
8. Hatta otururken bile uyuma eğilimim var.
9. Aile üyelerinin horlaması nedeniyle uyuyamıyorum.
NE KADAR UYUMALIYIZ
Uyku ihtiyacı kişiden kişiye farklılık gösterir ve genellikle 4 ila 11 saat arasında değişebilir. Bu süre, yaşa ve günlük yaşam tarzına bağlı olarak değişir. Aslında ideal uyku süresi, kişinin kendini taze hissettiği süreyi ifade eder. Uykunun farklı evreleri de bu süre içinde farklılık gösterir. Ancak, gerektiği kadar uyuyamayan kişilerin vücudu bu durumdan etkilenebilir ve olumsuz etkiler ortaya çıkabilir.
Uykusuzluğun neden olabileceği etkilerdir şunlardır;
1. Vücudun enfeksiyonlara karşı direnci azalır.
2. Ruhsal sorunlarla başa çıkma yeteneği zayıflar.
3. Stres hormonları artar.
4. Sinirli ve tahammülsüz olma eğilimi artar.
5. Görsel ve sözlü iletişim sorunları meydana gelebilir.
6. Kan şekerinin dengelemesi bozulabilir.
7. Solunum ritmi etkilenebilir.
8. Vücut ısısı düşebilir.
9. Kas gücü azalabilir.
10. Bellek sorunları ve unutkanlık belirginleşebilir.
Uyku bozuklukları farklı türleri içerir ve bu bozukluklar aşağıda açıklanan biçimlerde olabilir:
- **Uykusuzluk (İnsomnia):** Uykuya dalma, uykuyu sürdürme ve normalden erken uyanma zorluğu olarak tanımlanır. Kronik uykusuzluk, haftalar veya aylar boyunca sürdüğünde bir sorun olarak kabul edilir. Uykusuzluğun sebepleri arasında ilaç kullanımı, tiroid rahatsızlıkları, gürültü, ışık, kronik stres, depresyon ve psikolojik faktörler bulunabilir. Genellikle bu, altta yatan psikiyatrik sorunların bir işareti olarak düşünülür.
2. **Uyku Apnesi:** Uyku apnesi, uyku sırasında nefesin tekrarlayan durmaları veya yetersizleşmesi ile karakterizedir. Bu durum, gündüz yorgunluğu, baş ağrısı, horlama ve uyurken solunum kesilmeleri gibi belirtilere yol açabilir.
3. **Aşırı Uykululuk (Hipersomnia):** Hipersomnia, aşırı uyuma veya gündüzleri sık sık uyuma eğilimi olarak iki türe ayrılabilir. Genellikle diğer psikiyatrik sorunlarla birlikte görülür ve bazen bu sorunların öncüsü olabilir. Patolojik olmayan durumlarda da ortaya çıkabilir ve bazen aile geçmişi veya kişilik özellikleri ile ilişkilendirilebilir.
4. **Narkolepsi:** Narkolepsi, gündüzleri aşırı uyuma eğilimi gösteren ve ani uyku atakları yaşayan kişileri tanımlar. Bu durum kısa süreli uykulara hızla dalma, rüyalara benzer halüsinasyonlar, gülerken veya ağlarken kas kontrolünün kaybı gibi özelliklere sahiptir. Narkolepsi, REM uykusuna normalden daha hızlı geçiş yapma eğilimindedir.
Uyku bozuklukları, kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen yaygın sorunlardan biridir. İşte uyku bozuklukları hakkında daha fazla bilgi:
Huzursuz Bacak Sendromu:
Huzursuz bacak sendromu, uykuda en sık rastlanan hareket bozukluğudur. Bu sendrom, kişilerin yatarken veya dinlenirken bacaklarını hareket ettirme ihtiyacı hissetmeleriyle kendini gösterir. Genellikle karıncalanma ve uyuşma gibi hislerle ifade edilir. Bu rahatsızlık sıklıkla uyurken hareketsiz kalmakla artar. Sonuç olarak, bu durum uyku kalitesini olumsuz etkiler ve günlük yaşamı zorlaştırır.
Rüya Sıkıntı Bozukluğu:
Normalde insanlar zaman zaman kötü rüyalar görebilirler, ancak rüya sıkıntı bozukluğu, kişinin sürekli kabuslar görmesi ve bu rüyaların uyandıktan sonra etkisini sürdürmesi durumunu ifade eder. Bu, uyku kalitesini düşürür ve kişinin sosyal ve iş hayatını olumsuz etkileyebilir.
Uyurgezerlik:
Uyurgezerlik, genellikle çocuklarda görülen bir durumdur. Kişi uykuya daldıktan hemen sonra veya uykunun ilk evresinde yataktan kalkar ve bazen oldukça karmaşık otomatik davranışlar sergiler. Bu durum zaman zaman yaralanmalara neden olabilir. Uyurgezerlik genellikle yaşlandıkça azalır, ancak nadiren yetişkinlerde de görülebilir.
Uyku Felci:
Uyku felci, kişinin uykudan hemen sonra veya uykuya dalmaya çalışırken geçici bir süre boyunca hareketsiz kalmasını ifade eder. Bu sırada kişi uyanık bir bilinç halinde olmasına rağmen bedeni hareket ettiremez. Bu durum sıklıkla halüsinasyonlarla birlikte görülür.
Uyku bozuklukları, fiziksel ve zihinsel sağlığı olumsuz etkileyebilir. İyi bir uyku için şunları deneyebilirsiniz:
– Uyumadan önce rahatlatıcı aktiviteler yapmak.
– Düzenli bir uyku programına uymak ve hafta sonları dâhil bu programa sadık kalmak.
– Gündüz uyku alışkanlığından kaçınmak.
– Odanızı sessiz, karanlık ve serin bir hale getirmek.
– Alkol, kafein ve ağır yemeklerden kaçınmak.
– Düzenli egzersiz yapmak.
Uyku sorunlarınızı aylarca yaşıyorsanız veya günlük yaşamınızı ciddi şekilde etkiliyorsa, bir uzmana başvurmanız önemlidir. Uyku bozukluklarının altında yatan nedenlerin tanımlanması ve uygun tedavinin uygulanması yardımcı olabilir. Sağlıklı ve dinlendirici bir uyku, yaşam kalitenizi artırabilir.
UYKU BOZUKLUĞUNU KONU ALAN FİLMLER
Chasıng sleep
Insomnia
The science of sleep
Sleepwalk with me
